خودباوری و اعتماد به نفس 
اعتماد به نفس منشأ موفقیت افراد است، اگر کسی اعتماد به نفس داشته باشد، با حمایت خالق مهربان می‌تواند هر قله‌ای را فتح کند.کسانی که در زندگی موفق نیستند، مهم‌ترین عامل آن، فقدان اعتماد به نفس است.از پیشوایان دینی ما نقل شده است که: بزرگ‌ترین سرمایه، اعتماد به نفس است. کسی که فاقد سرمایه باشد، هیچ تجارتی نمی‌تواند انجام دهد سرمایه، سرچشمه موفقیت انسان می‌باشد. زیربنای کامیابی، اعتماد به نفس است، سایر طبقات موفقیت بر اساس اعتماد به نفس پایه‌گذاری می‌شود. کسی که فاقد اعتماد به نفس است نه تنها از خود شکوفایی باز می‌ماند بلکه به هیچ موفقیتی در زندگی نخواهد رسید. دانشمندان، زیر بنای اعتماد به نفس را عزت نفس می‌دانند و عزت نفس یعنی تعریفی که شما از خود دارید. هر کس، هر تعریفی از خود داشته باشد، همان عزت نفس او را نشان می‌ دهد.

من کیستم؟ پاسخی که انسان به این سؤال می‌دهد، میزان عزت نفس او است.راستی چه کسی می‌تواند بهترین تعریف را در پاسخ به این سؤال ارائه دهد؟ قطعاً کسی که اطلاعات و معلومات بیشتر از خود داشته باشد. این جاست که به اهمیت کلام حضرت علی(علیه‌ السلام) پی می‌بریم که فرمود: شناخت نفس (خودشناسی) سودمندترین معارف است.[1]

پروفسور وین دایر می‌گوید: در اندرون همه ما خزانه‌ای بی‌کران از عشق و شادمانی و نعمت هست که می‌تواند آن‌چه را در آرزوی آن هستیم برای ما فراهم کند.[2]

انسان موجودی پیچیده، عمیق و ارزشمند است، باید اعتراف کنیم که کسی جز خالق انسان نمی‌‌تواند او را معرفی کند. برای آگاهی از این تعریف به قرآن کریم مراجعه می‌کنیم که خداوند متعال می‌فرماید:‌به طور قطع من اراده کرده‌ام در زمین جانشین برای خود قرار دهم.[3]

در جای دیگر می‌فرماید: هر آنچه در زمین و آسمان هستند در اختیار شما قرار دادیم.[4]

و در جای دیگر انسان را گرامی‌ترین موجود آفرینش معرفی می‌نماید.[5]

بهترین و کامل‌ترین تعریف انسان را، خالق او ارائه داده است. کسی که قائم مقام خدا، گرامی‌ترین موجود آفرینش و حاکم بر زمین و آسمان و هر آنچه در آن‌هاست می‌باشد، به طور یقین بعد از خالق کائنات قدرت‌مندترین موجودات نیز هست.

ای عزیز خدا! حال که چنین باوری از خود داری، با حمایت خالق آفرینش هر کاری را اراده کنی، انجام خواهی داد. تو با این سرمایه خدادادی، شهامت انجام هر کاری را داری، ترس، از شخصیت‌ با شهامتی چون تو، وحشت دارد. هرگز کلمه‌ها و عبارت‌های منفی، همانند نمی‌توانم، ندارم، نیستم، می‌ترسم و... را در ذهن و بر زبان خود جاری مکن، زیرا به حمایت خدای رحمان تو قدرت‌مندترین و با شهامت‌ترین شخصیت ما هستی. نبودِ اعتماد به نفس در انسان عوارض زیادی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به از دست دادن سرمایه و استعداد‌ها، ناکامی در امور، اضطراب و استرس، عقب ماندگی در زندگی، بی‌هدفی و... اشاره کرد. در مقابل اعتماد به نفس ترس وجود دارد.

این ترس، همان ترس از ناکامی‌ها می‌باشد، چرا که ترس از خدا، عامل رشد و تکامل بوده و انسان را از ارتکاب اموری که سبب نابودی و عقب ماندگی او می‌شود باز می‌دارد، گر چه در نهایت ترس ما از خدا به خطا و اشتباه ما برمی‌گردد، که ما از عوارض و پیامدهای خطای خودنگران هستیم نه این که از خدا بترسیم، زیرا خداوند، زیباترین و مهربان‌ترین دوستان است.

به هر حال حضرت علی(علیه‌السلام)، بزرگ‌ترین گناه را ترس می‌داند، زیرا ترس سبب سرمایه سوزی و از دست دادن فرصت‌ها می‌شود و انسان را از هدف‌گذاری، برنامه‌ریزی و اقدامات رشد دهنده باز می‌دارد.  

برنامه ریزی ضمیر ناخودآگاه

دانشمندان در یک آزمایش، شخصی را هیپنوتیزیم (خواب مصنوعی) کردند، سپس یک لیوان یخ را به دست او چسبانده و به او گفتند که این آهن گداخته است، بعد از مدتی، موضعی که یخ به آن متصل بود شروع به واکنش و انفعال کرده و تاول زد؛ یعنی همان واکنشی را که دست در مقابل آهن گداخته، از خود نشان می‌دهد، به طور دقیق، نشان داد.

از این آزمایش نتیجه گرفتند که بدن انسان مدیری دارد که مادی نیست و حتی وقتی انسان خوابیده است، بدن را اداره می‌نماید. این بخش از وجود انسان را ضمیر ناخودآگاه (subconscioumind) می‌گویند. گرچه گاهی از آن به نام‌های ذهن نیمه هوشیار، ذهن ناهشیار، شخصیت ناخودآگاه و شخصیت ناآگاه یاد می‌شود.

روان شناسان، شخصیت انسان را به دو بخش خودآگاه و ناخودآگاه تقسیم می‌کنند و معتقدند، اعمال اختیاری انسان در بیداری تحت فرمان ذهن هوشیار می‌باشد. و ذهن نیمه هوشیار یا ضمیر ناخودآگاه حقیقتی غیر مادی است که نیاز به خواب و استراحت ندارد و خستگی به آن عارض نمی شود.

از بررسی نظریات فیلسوفان اسلامی خصوصاً جناب صدرالدین شیرازی چنین استنباط می‌شود انسان دارای حقیقت واحده‌ای است که دارای مراتب متعدد می‌باشد که ضمیر ناخودآگاه را می‌توان مرتبه یا مراتبی از نفس انسان نامید.[6]

آموزه‌های دین مترقی اسلام از یک سو و تحقیقات و بررسی‌های روانشناسان از سوی دیگر ثابت کرده که ضمیر ناخودآگاه انسان قابلیت برنامه‌ریزی و بهره‌وری را دارد، چنان که در آزمایش، تماس یخ با بدن انسان و واکنش تاول، ملاحظه فرمودید.

انسان می‌تواند ضمیر ناخودآگاه خویش را بر اساس باورهای زیبا رشد دهد و با برنامه‌ریزی از قدرت ضمیر ناخودآگاه برای تحقق اهداف خود در زندگی استفاده نماید. در فصل دوم به معرفی و چگونگی بهره‌مندی از ضمیر ناخودآگاه خواهیم پرداخت.

از دعاهای حضرت امام سجاد علیه السلام در روز عرفه است که:

خدایا! مرا شاکر و صابر گردان و مرا در چشم خویش خوار و در نظر مردم بزرگوار گردان .

خدایا! در همه کارها عاقبت ما را به خیر کن و ما را از خواری دنیا و عذاب آخرت نگهدار .

خدایا! مرا به علم توانگر ساز و به حلم زینت بخش و به تقوا عزیز کن و به عافیت زیبایی ده .

خدایا! از زوال نعمت و تغییر عافیت و غضب ناگهانی و همه چیزهایی که مایه ناخشنودی توست به تو پناه می‌برم .

خدایا! از اخلاق بد و اعمال بد و هوس‎های بد و مرض‎های بد به تو پناه می‌برم .خدایا! سحرخیزی را بر امت من مبارک ساز .
خدایا! تو را به غیب دانی و قدرتی که بر آفرینش داری سوگند می‌دهم تا موقعی که زندگی را برای من بهتر می‌دانی مرا زنده نگهدار و موقعی که مرگ را برای من بهتر می‌دانی مرا بمیران .

خداوندا! یک لحظه مرا به خودم واگذار مکن و چیزهای خوبی که به من بخشیده‌ای، از من باز مگیر.

خدایا بر محمد و خاندان پاکش درود فرست .درودهای پربرکت و پاکیزه و فزاینده‌ای که صبح‌گاهان و شامگاهان در رسند، و درود فرست بر ایشان و بر ارواح‌شان،

و کارشان را بر اساس تقوا فراهم آور، و احوالشان را به سامان‌ آر، و ما را به رحمت خود در جایگاه امن و امان در کنار ایشان قرار ده، ای مهربان‎ترین مهربانان.

منتخبی از دعای امام سجاد علیه‌السلام در روز عرفه،